Препораки и совети од дипл. Нутриционист Ирина Лазарова за исхрана при дијабет тип 1 и тип 2
Дијабетесот е една од болестите каде пациентите мора да обратат особено внимание во однос на нивната исхрана. Причината за тоа е зголемената содржина на гликоза во крвта,која е неопходна за да даде енергија на секоја една клетка во телото. Главниот “помошник” за оваа улога на гликозата е инсулинот – хормон кој го произведува панкреасот. Тој е одговорен за природно регулирање на нивото на шеќер во крвта, кое најмногу се зголемува после оброците.
Задачата на инсулинот е да им сигнализира на клетките да ја примат глукозата од крвта и да ја претворат во енергија. Со тоа нивото на шеќер во крвта се намалува. Кај дијабетичарите овој процес е нарушен поради две причини: панкреасот произведува многу малку или воопшто не произведува инсулин или клетките не реагираат на инсулинот (инсулинска резистентност). Тогаш гликозата која не може да навлезе во клетките се акумулира во телото, па затоа нивото на шеќер во крвта се зголемува.
Познато е дека зголемената тежина односно дебелината и акумулацијата на поткожно масно ткиво ја отежнува работата на инсулинот, па токму заради ова, кај дијабетичарите телесната маса е од големо значење за делувањето на овој хормон и апсорпцијата на гликозата.
Со цел да се контролира дијабетот, за пациентите е важно да го намалат вишокот на килограми и да одржуваат здрава телесна тежина. Оваа препорака е иста за лицата со дијабет тип 1 и за дијабет тип 2, а главниот метод за ова е балансираната исхрана.
Се препорачува конзумација на храна со низок до среден гликемиски индекс со цел да се избегне нагло менување на нивоата на шеќерот во крвта и истиот полесно да се стабилизира. Намирниците кои спаѓаат во храна со висок гликемиски индекс потребно е да се комбинираат со намирници со низок гликемиски индекс за да се намали гликемискиот индекс на целокупниот оброк и на тој начин да се избегнат “скокови” на нивоата на шеќер во крвта.
Се препорачува оброците да се земаат секогаш во ист период од текот на денот, а освен ова се препорачува и периодичен пост во растојание од најмалку 12 часа од последниот оброк од денот (вечера) до првиот оброк наредниот ден (појадок).
Намирниците богати со јаглехидрати потребно е да се комбинираат со намирници богати со растителни влакна, масти и протеини, а да се избегнува внес на прости шеќери и засладувачи или да се намали нивниот внес и да се внимава при правење на комбинациите во кои ќе се користат. При бирање на намирници секогаш се преферира истите да бидат нерафинирани и што е можно помалку преработени. Во секојдневното мени се препорачува да доминираат сите зеленчуци особено застапен се порепорачува да биде темнолистестиот зеленчук, јаткастите плодови, семињата и мешунките, житарки (рж, јачмен, хељда, киноа, просо..) и овошја со низок гликемиски индекс (боровинки, јагоди, капини, малини, слива, круша, вишни и цитрусни овошја), додека внесот на овошја со висок гликемиски индекс потребно е да биде умерен и да се земаат секогаш во комбинации со намирници кои имаат низок гликемиски индекс. Од животинско потекло може да се користат јајца, месо, риба и млечни производи.
Препорачани се 2-3 избалансирани оброци, тука се подразбира дека во еден оброк имате и протеини и јаглехидрати и масти, и една до две ужини. Лебот потребно е да биде интегрален ржан леб, јачменов или од хељда и доколку сте во можност да се спреми дома или да се внимава при бирање на готов леб, истиот да не содржи засладувачи и шеќер.
Секој оброк кој е богат со јаглехидрати или прости шеќери се препорачува да се започне со порција зелена салата која е зачинета со 1-2 супени лажици јаболков оцет и маслиново масло или пред оброкот да се испие чаша лимонада. Јаболковиот оцет привремено го деактивира енизмот алфа амилаза (ензим кој го разградува скробот до глукоза) и на овој начин се забавува скокот на шеќерот во крвта дури до 30%.
%. Oвој метод се препорачува секојдневно, но не треба да се претерува, доволно се 1 -2 супени лажици во салатата пред оброкот или 1 супена лажица да се размеша во 250мл вода и да се испие пред, во текот или најдоцна 20 минути по оброкот кој содржи јаглехидрати.
Секој од оброците може да биде збогатен и со намирници за кои е докажано дека го регулираат шеќерот во крвта, а тоа се циметот, лененото семе, куркумата и ѓумбирот.
Важни нутриенти кои заедно со балансираната исхрана се клучни за добар метаболизам на гликоза се:
- Магнезиумот кој има важна улога во контролата на глукозата и метаболизмот на инсулинот и помага на телото да се намали инсулинската резистентност, а недостатокот од овој минералл го зголемува ризикот од развој на дијабет тип 2.
- Хромот исто така е минерал кој е вклучен во метаболизмот на јаглехидрати и масти кој ја подобрува способноста на инсулинските рецептори да го намалат нивото на шеќер во крвта. Овој минерал е есенцијален за организмот односно мора да се внесе со храната или во вид на суплемент (најдобар е во форма на хром пиколинат)
- Цинкот кој помага на телото да го ослободи, преработи и складира на иснулинот. Помага и при заштита на клетките од оштетувања предизвикани од оксидативен стрес, што е поврзано со напредувањето на дијабет тип 2. Истражувањата покажувааат дека додатоците во исхраната кои содржат цинк го намалуваат нивото на шеќер во крвта
- витамин Д го подобрува лачењето на иснулинот, инсулинската сензитивност и глукозната толеранција. Недостаток од овој витамин има улога во развој и напредување на дијабет тип 2.Го регулира и нивото на калциумот во организмот а со тоа допринесува и подобро делување на инсулинот во самите клетки.
- Инозитолот исто така учествува во регулирање на инсулинот. Како суплемент придонесува за намалување на нивоата на глукоза така што ја подобрува сензитивноста на инсулин. Посебен вид на д-хиро инозитол во комбинација со фолна киселина делува корисно и кај дијабет тип 1 и дијабет тип 2 . Позитивен ефект има и во спречување на појава на гестациски дијабет кај трудници.
Пример дневно мени за исхрана на дијабетичари:
Појадок: Јогурт/кефир со ржови снегулки, бадеми и јаболко
Ручек: Пилешко бело месо со тиквички и моцарела и порција салата
Ужина: Грчки јогурт со малини и ленено семе
Вечера: Кајгана со печурки и салата
Ирина Лазарова
Дипл. Нутриционист
Диет центар Нутри Коуч Струмица